کتیبه ترکی نادر شاه در کلات نادری

کوتاه درباره نادر شاه افشار پادشاه ترک ایران و کتیبه ترکی نادر شاه در کلات نادری

نادرقلی افشار ملقب به نادر شاه رئیس ایل تورک آذربایجانی افشار بود که به پادشاهی ایران رسید و بنیانگذار دودمان افشاریه شد. او دوازده سال (از ۱۱۱۴ تا ۱۱۲۶) بر ایران حکومت کرد. پایتخت وی شهر مشهد بود. او مشهورترین پادشاهان ایران پس از اسلام است.

نادرشاه افشار بنیانگذار دولت تركى-آذربایجانى افشار٬ از معدود حكمرانان داراى خودآگاهى و شعور ملى ترك در تاریخ ایران است و از این منظر شاید تنها با شاه اسماعیل صفوى٬ جهانشاه قاراقویونلو٬ اوزون حسن آغ قویونلو٬ آغا محمدخان قاجار و…. قابل مقایسه باشد.

از اقدامات شخص نادرشاه افشار٬ تدابیر مختلفى است كه وى براى حفظ و ارتقاء موقعیت رسمیت و دولتى بودن زبان تركى٬ كاربرد در عرصه دیپلماسى و تثبیت آن به عنوان زبانى نوشتارى انجام داده است. دوره حاكمیت وى همچنان دوره تاثیر گسترده زبان تركى بر فارسى و نفوذ و ورود اصطلاحات و واژگان تركى در زبان فارسى است. دولت تركى-آذربایجانى افشارى جایگاهى ممتاز در تاریخ زبان و فرهنگ و تاریخ سیاسى-نظامى ترك دارد

نادرشاه افشار این آخرین جهانگیر ترك٬ علاه بر جهات فوق٬ به لحاظ فرهنگ و تاریخ تركى-آذربایجانى٬ ایران و جهان اسلام از جهات بسیار دیگرى نیز داراى اهمیت است٬ جنبه هایى كه در تاریخنگارى رسمى معمولا بدانها چندان اشاره اى نمىشود.

کتیبه ترکی نادر شاه در کلات نادری
این سنگ نوشته تركى معروف به كتیبه نادرى در مدخل در بند ارغون شاه  در كلات نادرى ٬ ملك پدرى نادر (دره گز خراسان)٬ پیش از آبادی دربند قرار دارد. اشعار به خط تركى – عربى به سال ١١٥٥-١١٥٧ بر روى صخره بزرگى حك شده است. ارتفاع كتیبه از سطح رودخانه ١٥ متر بوده دارای ٢٤ بیت شعر تركی (٤ مصراع عربی) است. اشعار متعلق به “گلبن افشار” از شاعران دربار نادر شاه افشار است. در باره وى معلومات گسترده اى وجود ندارد. شعر در ستایش ثنای نادر پسر شمشیر است و با حمد خدا شروع می شود و همچون دیگر آثارش با مرگ او ناتمام مانده است. حكاك این كتیبه كم نظیر در تاریخ اسلامى و تركى دانسته نیست.

بسم الله الرحمن الرحیم و هو الاعلی

ایبتیدا حمد-ى خودا-یى احد-و فرد-ى قدیم

قادیر-ى لم یزل-و عالیم-و دانا-و حكیم

او كی بو كون-و مكانی یارادیب قودرتدن

او كی بو بحر-و بری خلق ائدیب شؤوكتدن

ایكی عالمده اودور بندهلره یاور-و یار

حیكمتیندن گؤرونور بندهلره هر آثار

خلق-ى عالم هامى مؤحتاجدیر او درگاهه