منظومه گؤی ارخج – صولت عطالو

منظومه گؤی ارخج – دکتر صولت عطالو

بلندترین شعر تاریخ ادبیات ایران به زبان ترکی

« گؤی ارخج » در مسیر و قالب همان«حیدربابانامه» و به وزن 11 هجایی    (4+4+3 ) درآمده است و شاعر با همان لهجه و تلفظ محلی در «آتالی » ِ قره داغ قلم رانده است تا گلواژه های اصیل ترکی در فرهنگ آذری منطقه به همان شکل ثبت و ضبط گردد. گؤی ارخج مملو از ضرب المثل است. مملو از عبارات و کلماتی است که امروزه به ندرت از زبان پیرزن و پیرمردی در روستاهای قره داغ بیرون می آید. عبارات و کلمات و ضرب‏المثل ها و بایاتی های مورد استفاده در محاوره ی روزانه ی مردم منطقه تار و پود ادبیات شفاهی و از این طریق فرهنگ عامه ی دیرپای آن را غنا بخشوده است.« گؤی ارخج » ـ نام چمنزاری با طراوت در زادگاه شاعرـ تکه ای از پازل پیچیده ی طبیعت است که « عطا » را جذب کرده‏است همان طور که « حیدربابا » شهریار را و همان طور که  «ائل‏دایاقی» بارز را و همان سان که « قیزیل قیه » دلخون را.

در فرادستِ «گؤی ارخج»،کوه « شئیور» استوار ایستاده و شاهد تلخی ها و شیرینی‏های او بوده است.ما رنجگویه ی شئیور را در جای جای این منظومه می‏شنویم.

غم یازیلیب بو شئیوَرین داشینا         اؤزو  بیلیر نه لر گلیب باشینا

جالب این که چنین منظومه هایی اغلب بازسازی خاطرات ایام کودکی سرایندگان ‏شان است. کودکی، دوران سادگی و صداقت است و او واژه ها و صحنه‏ها را بدون ذهنیت و بدون حاشیه در می یابد و از نگاه کودک همه چیز زیباست و بخشی از زندگی است. به این طریق « گؤی ارخج » نیز بازیابی آلبوم زندگی «صولت» در ایام کودکی و نوجوانی اوست. «عطا» خود می گوید «اطمینان دارم هیچ گونه مبالغه و جابه جایی و دخل و تصرف در خاطرات نکرده ام و هرچه از ذهنم بر اساس گذشته و شنیده ها و دیده‏هایم تراوش کرد، نوشته ام یعنی زمانی برای فكر و جابجایی خاطرات نداشتم و همه هم ولایتی هایم حین مطالعه موید خواهند بود که در حقیقت داستان و تاریخ ولایتم را منظوم نموده ام و از همه جالب اینكه در این شعر حكمت خدا را حقیقتا حس نمودم».
عطا این منظومه را در پی تلنگری در مدت سه روز نــوشته است و در واقع ضمن خلوت با خویش فیلم مستند سال های اولیه زندگی اش در «آتالی» را به تماشا نشسته و به شعر درآورده است. عطا در بیمارستان بهبود تبریز (پنجشنبه 12/ 9/ 1388شمسی) و در حاشیه ی عیادت از عموی خویش،با همبازی‏های دوران کودکی اش ـ توکل، غلامرضا،‌ ساسان، حسن و…ـ نیز دیداری تازه می کند. پسر عمه‏ اش توکّل از خاطرات کودکی شان می گوید و صولت را به روزگار طفولیت می برد و این همان تلنگری بوده است که عطا را به بازخوانی ادبی آن روزگار وا داشته است.
چون راهروان طریق حیدربابا، «عطا» نیز« گؤی ارخج »و کوهسار « شئیور» را مورد خطاب قرار داده و با آن ها به گفتگو نشسته و همراه با آن ها رویدادها و خاطرات تلخ و شیرین را به نظم کشیده است. می گوید:« نصف شب 15/9/1388 ساعت 30/3 بامداد عید غدیر خم بود از خواب بلند شدم و شروع به نوشتن در حدود چهل دقیقه نمودم که بعدا دیدم 187 بیت است صبح روز بعد رفتم دانشگاه یك دوره آموزشی زبان انگلیسی داشتم حین كلاس درس یواش یواش دوباره پشت جزوه را نوشتم كه مجموعا 111 بند (278 بیت) شد و در ادامه کل منظومه در مدت سه روز باتمام رسید كه حس كردم دیگر چیزی برای نوشتن ندارم».

دور شئیوَریم بیرده وئرک ال- اله
آجی – شیرین  سال اله یه بیر  اله
بیر تاققا وور یاتانلاری سیلکله
آجی- شیرین بو دونیادا بؤلگودو
هر بیر آجی بیر شیرینه اولگودو
…