سومئر ديلی ايله تورك ديللری نين اوْرتاق سؤزلری

سومئر ديلی ايله تورك ديللری نين اوْرتاق سؤزلری

آدليم سومئرشوناسلاردان بيری دئيير:” تاريخ سومئر ايله باشلايير.”
اوْنلار انسانلارا يازی يازماغی اؤيره تديلر. اؤز افسانه لرينی گيل اﯙزه رينده يازديلار. زيقورات دئييلن يوكسك تاپيناقلار تيكديلر. اكين چيليك ، مال داوار بئجرمك، باغچی ليق،آل وئرچيليگه باشلاديلار. قانون ، حقوق، قضاوت بينؤوره سينی قوْيدولار.
سومئر ديلی نين هانكی ديللر عايله سيندن اوْلدوغو بوگونه كيمی يئترينجه آچيقلانماميشدی. تاميل لر ، مجارلار، فين لر، توركمن لرو بير چوْخ باشقا ائللر، سومئرلری اؤزلريندن ساييرلار.
” گيرشمن”ين دئديگينه گؤره دؤردونجو مين ايلليكده خزر ده نيزی قيراغيندا التصاقی ديل ايله دانيشان ائللر ياشاييردی. اوْنلار خزر ده نيزی قيراغيندان قارا ده نيز قيراغينا ده ك ياييلميشلار.توركمنستان، آذربايجان، ايران ، آنادولو (توركيه) بؤلگه لرينده ياشاميشلار.
ياد ائللر آخينی ، اوْنلاری اؤز يوردلاريندان عراق ( اوروق شهری آديندان آلينان) اؤلكه سينه كؤچدوردو. بوندان سونرا ، اوْنلارا سومئر آدی وئريلدی.
توركمن اوْلان- ” بئگ مراد گئرئی” سومئرلرين توركمن اوْلدوغونو سؤيله يير. اوْ ، دؤرونجو مين ايلليكده باش وئره ن قوراقليقدان ، عشق آباد چئوره سينده كی توركمن لرین عراق اؤلكه سينه كؤچمه يه چاره سيز اوْلدوغونو يازير.
اوْ ايكی يوزاللی دن آرتيق توركمن-تورك سؤزلری ايله سومئر سؤزلری ، افسانه لری ، يئر آدلارینی قارشيلاشديرميش ، سومئرلرين تؤركمن اوْلدوغونو گؤسترمه يه چاليشميشدی.
خزر ده نيزی قيراغيندا اوزانان ” گيلان” بؤلگه سينده قازينتيلاردا تاپيلان شئی لر و بونلارين اوزرينده كی نقش لر سومئرده كی قيلقاميش (بيلقاميش) افسانه لرينه چوخ – چوخ بنزه يير.

íla / íli / íl /ul سومئرجهSad1
[ايشيق]illa / illapu: مايا ديللریQuechua
= پارلاق]yaldruqديوان لغات الترك: يلدروق [
فرهنگ سنگلاخ: ايلتيراماق
آنلام: پارلاماق
to shineاينگيلزجه:
ديوان لغات الترك كتابی ” قاراخانلی توركجه سی “نده يازيلميشدير.

íla / íli /ílسومئرجهSad2
ilt / ilətاورخون- ينی سئی:
ديوان لغات الترك: اِلتماك
فرهنگ سنگلاخ: ايلتماك
آنلام: آپارماق ، يئتيرمك ، چاتديرماق
to carryاينگيلزجه:

سومئرجه:é (3
eb: اورخون-يئنی سئی
]öw اڤ [: ديوان لغات الترك
آذربايجانجا: ائو / او
öyتاتارجا:
ha پاكستانداكی ديللردن: Burushaski
ieژاپوْنجا:
آنلام: ائو
house اينگليزجه:

سومئرجه: ù(4
otاورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: ات
otتوركمن / قيرقيز/ ياقوت جا:
utتاتارجا:
آذربايجانجا: اوْت
آنلام: اوْت ، بيتگی
plant ‚ grassانگليزجه:

íb ‚ ebسومئرجه: (5
(مصدر)öbkələاورخون-يئنی سئی:
)Öpkəديوان لغات الترك: ابكا (
آذربايجانجا: اؤفكه له نمك
آنلام: آجيقلانماق
to be angry ٫ rageاينگيليزجه:

سومئرجه: ù(6
udı ‚ udu اورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: اذيماق
آذربايجانجا: اويوماق
آنلام: يوخلاماق ، ياتماق ، اويوماق
to sleep ‚ sleep اينگليزجه:

éd ‚ é ‚ i سومئرجه: (7
ıd ‚ id اورخون-يئنی سئی:
آنلام: گؤنده رمك ، يولا سالماق
to send forth اينگيليزجه:

udسومئرجه: (8
ödاورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك:اوذ
آنلام: واخت (وقت)/ اؤينه
timeاينگليزجه:

ulسومئرجه: (9
فرهنگ سنگلاخ: ايلغاماق
فرهنگ سنگلاخ: ايلدام
ıldamقيرقيزجا:
چئويك، تئز]]ölqerتاتارجا:
آنلام: تله سمك
to be quıck ‚ to hurryاينگيليزجه:

ulسومئرجه: (10
ديوان لغات الترك:الماق
)ulmaqاپريمك = (
آنلام : اسكی ، اپريميش ، نيمداش
ancientاينگليزجه:

ùrسومئرجه: (11
artاورخون- يئنی سئی:
(art)ديوان لغات الترك: ارت
فرهنگ سنگلاخ: آرت
آنلام: داغ آشيريمی ، آشيريم ، كئچيد،گديك
mountain passاينگيليزجه:
[آرد:گئری،آرخا،دالی،سوْنرا]atoژاپونجا:

ús / úz / uşسومئرجه: (12
اورخون- يئنی سئی: اوچ
ديوان لغات الترك: اوج
آنلام: اوج (دانيشيقدا: اوژ) ؛ اوج- بوجاق
side ‚ edge اينگيليزجه:

aş سومئرجه: (13
]to love[ asi هيتيت: (Hitte)
isاوستا ديلينده:
us مايا ديلیSadChorti)
aş+­­uq+maqديوان لغات الترك: اشقماق
آذربايجانجا: ايسته مك
[بگنمك] oşatuتاتارجا:
آنلام: ايسته مك
to wish ‚ to desireاينگيليزجه:

eşسومئرجه: (14
üçاورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: اج
فرهنگ سنگلاخ: اوچ
iskí پاكستانداكی ديللردن: Burushaski
آنلام: اۆچ (3)
three: اينگليزجه

úşسومئرجه: (15
اؤلمك ))uçاورخون-يئنی سئی:
shi /shinuژاپونجا:
ديوان لغات الترك: اجماق
ər tını uçdı =نفسی كسيلدی
فرهنگ سنگلاخ: اوچماق
فارسجا: هوش ( اؤلوم )
آنلام: اؤلمك ، اؤلدۆرمك
to die ‚ to killاينگيليزجه:

baسومئرجه: (16
(بؤلوك، پای)bağاورخون-يئنی سئی:
bhagəگجراتی:
آذربايجانجا: پای
آنلام: 1 ) پای 2) بؤلمك
allotment ٫to divide ‚ share ‚ portionاينگيليزجه:
(fate) bhagjəگجراتی: 
فارسجا: بخت
[پای]bakhaاوستا ديلينده:

báسومئرجه: (17
ديوان لغات الترك: بغِر
فرهنگ سنگلاخ: باغير
آذربايجانجا: باغير
آنلام: باغير ، قارا جيگر
liver اينگيليزجه:

bi / béسومئرجه: (18
buاورخون- يئنی سئی:
bi : (lydian) ليديا ديلی
ديوان لغات الترك: بو
آنلام: بو
demonstrative suffix ‚ this (one)اينگيليزجه:

dùسومئرجه: (19
dikاورخون- يئنی سئی:
آنلام: [ائو] تيكمك
to build ‚ make اينگيليزجه:

kaسومئرجه: (20
kapشوْر توركجه سی:
kap =to catch with the mouth
(مصدر) kapايرق بيتيك كتابيندا:
فرهنگ سنگلاخ: قاپماق
آذربايجانجا: قاپماق (مصدر)
آنلام: آغيز
mouthاينگيليزجه:

káسومئرجه: (21
kapığ اورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: قبغا
آذربايجانجا: قاپي
آنلام: قاپی
gateاينگيليزجه:

peşسومئرجه: (22
pōsخاكاس توركجه سی:
poosخلج توركجه سی:
آذربايجانجا / توركمن جه: بوْغاز
آنلام: بوْغاز اوْلماق ، بوْيلو اوْلماق
to be pregnant (of animal) اينگيليزجه:
[بالا، اوشاق]pasàali قيزيل ده ريلی لری: Aabama

bar سومئرجه: (23
ديوان لغات الترك: باز (ر← ‍ز)
آنلام: ياد ، اؤزگه
foreignاينگيليزجه:

saسومئرجه: (24
)aşuديوان لغات الترك: اشو (
آنلام: قيرميز تورپاق ، ات تورپاق
red ocher ‚ red – brownاينگيلزجه:

şabسومئرجه: (25
çopunاسكی توركجه (اسكی اويغور):
çopulتوركجه:
sapçaqاوْرتا توركجه (اسكی قيپچاق):
çapçaqتاتارجا / قوموق جا / قيرقيزجا:
sabanخاكاس توركجه سی:
آنلام: قاب
pot ‚ pail ‚ vessel اينگيليزجه:

şeĝ / şe سومئرجه: (26
)çoğديوان لغات الترك: جوغ (
فرهنگ سنگلاخ: جوغ
çoq قيرقيزجا:
Çoq = glowing heat ٫ glowing coals
çōgتوركمن جه:
şoğشوْر توركجه سی:
آنلام: قيزديرماق ، بيشيرمك
to heat٫ cook٫ to be hotاينگيليزجه:

dubسومئرجه: (27
ديوان لغات الترك: تبرنماك
آذربايجانجا: ده برتمك /ترپنمك [ده پره نمك] tebra-اؤزبك جه:
آنلام: ده برتمك / ترپنمك
to move ٫ to shake٫ stirاينگيليزجه:

şìr/ şurسومئرجه: (28

şìr-ra سومئرجه:
فرهنگ سنگلاخ: سيراماق
(مصدر)sarna- اورتا توركجه:
ماهنی) ) sarın: خاكاس / شوْر/ قازاخ/قوموق / اوْيرات جا
) sad song٫ song =)sırınتووا:
shiژاپونجا:
فارسجا: سراييدن
آنلام: (ماهنی) اوْخوماق
(1to sing , to strike up a song 2 ) song ٫ lamentاينگيليزجه:

sig / si (-ga) سومئرجه: (29
(داياز)Sığاورخون- يئنی سئی:
[آز] sukunai / [آزجا]sukoshiژاپونجا:
[بوْشالماق، آزالماق]sukuژاپونجا:
ديوان لغات الترك : سيق
سيخ فرهنگ سنگلاخ:
آذربايجانجا: سئيره ك
sığاستانبولجا:
sıkتووا جا:
sayتاتارجا:
عربجه: ضيق
آنلام: داياز ، سئيره ك
shallow ٫ low ٫ narrowاينگيليزجه:

ziسومئرجه: (30
فرهنگ سنگلاخ: سولوق
[سوْمورماق؛ سوْلوق آلماق] suu /suwژاپونجا:
مصدر))sulawتاتارجا:
solu-قوموق جا:
آنلام: سولوق آلما ، نفس چكمه، تؤوشه مه
breathingاينگيليزجه:

ab-ba / abba سومئرجه: (31
ائتروْسك جا: آپا
abâ :براهويی (دراويدی ديللردن)
عربجه: اب / ابا / ابو
آنلام: آتا
father اينگيليزجه:

ur سومئرجه: (32
)or+laş+maq ديوان لغات الترك: ارلشماق (
ديوان لغات الترك: اری
آنلام : باغيرماق
to shout to roarاينگيليزجه:

urسومئرجه: (33
)or+maq ديوان لغات الترك: اورماق (
(مصدر)ürüتوركمن جه:
(بيچين)uruتوركمن جه:
آنلام: اوت بيچمك
to mowاينگيليزجه:

taka/ taga/ tak/ tag/ tàسومئرجه: (34
)toqımaqديوان لغات الترك: تقيماق (
آذربايجانجا: توْخونماق ، توْققوشماق
tuqıتاتارجا:
آنلام: توخونماق ، ده گمك ، توققوشماق
to strike,to hit, knockاينگيليزجه:

duسومئرجه: (35
آذربايجانجا: دؤيمك
آنلام: دؤگمك / دؤيمك
quarrel٫ struggle٫ fightاينگيليزجه:

du سومئرجه:
آذربايجانجا: توتوشماق
)tütüşmək ديوان لغات الترك: تتشماك (
آنلام: دؤيوشمك،توتوشماق
to quarrelاينگيليزجه:

du سومئرجهSad36
tükə اورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: تكادی (بيتدی ، چاتمادی ؛ چاتدی)
فرهنگ سنگلاخ: توكاماك / توكانماك
(tükənmək)آذربايجانجا: توكنمك
آذربايجانجا: توكنمز (بيتمه ين)
(completely)tüksü / tügüsüياقوت جا:
آنلام : توكنمك، بيتمك،قورتاردی
to be finished ٫ completeاينگليزجه:

geسومئرجه: (37
kızاورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: قز
ديوان لغات الترك: قز قر قن:قيزلار
qırqın = maid
فرهنگ سنگلاخ: قيز
آذربايجانجا: قيز
[قادين]gus پاكستانداكی ديللردن: Brushaski
آنلام: قيز
girl اينگيليزجه:

gu سومئرجهSad38
آذربايجانجا: قوْتاز
آنلام: ساچاق ، قوتاز،جييه، قاتما
string ٫ thread wool٫ yarnاينگيليزجه:

gùسومئرجهSad39
kü-يئنی سئی :اورخون
ديوان لغات الترك: كو (شان ، آد-سان)
)gıy ٫ küyآذربايجانجا: كوی ، قيی (
koeژاپونجا:
آنلام: سس، های-كوی
sound٫ voice٫ noise اينگيليزجه:

ĝuسومئرجه: (40
)(اتاقی: آتام)gıديوان لغات الترك: قی (
آنلام: من ، منيم
my٫ mine اينگيليزجه:

pa (-r)سومئرجه: (41
فرهنگ سنگلاخ: بارغا
آذربايجانجا: وه ريان
آنلام: آرخ
irrigation ditch ٫ small canal ٫ dikeاينگيليزجه:

sa سومئرجهSad42
فرهنگ سنگلاخ: ساپ
آذربايجانجا:ساپ
آنلام: ساپ
cordاينگيليزجه:

te-ĝe (-d) / te / de / ti سومئرجه: (43
)təg( اورخون-يئنی سئی: تگ
آذربايجانجا: ده گمك
آنلام: ساواشماق
to attack٫ assaultاينگيليزجه:

za سومئرجه: (44
sən / sin يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: سن
فرهنگ سنگلاخ: سين
آذربايجانجا: سن
you (singular)اينگيليزجه:

suسومئرجه: (45
آذربايجانجا: سوْی
آنلام: سوْيداش ، تانيش
relatives,family,kinاينگيليزجه:
[دئييم=اصطلاح] آذربايجانجا: سويو شرين 

sáسومئرجه: (46
sab : اورخون- يئنی سئی
sawديوان لغات الترك: ساڤ
آذربايجانجا: سوْو (سس-سوْو)
adviceاينگيليزجه:

ada / ad سومئرجه: (47
atta هيتيت جه:
atte ايلام جا: (Elamite)
ate : اورارتو ديلی(Urartian)
atuماد ديلی: Mede
it : اسكی مصر ديلی(old Egyptian)
otōsan ژاپونجا:
ataديوان لغات الترك: اتا
آذ ربايجانجا: آتا
آنلام: آتا
fatherاينگيليزجه:

asa / as / az سومئرجه: (48
adığايرق بيتيك ( كتابی):
ديوان لغات الترك: اذغ
آذربايجانجا: آيی
آنلام: آيی
bearاينگيليزجه:

izzi / izi سومئرجه: (49
isig يئنی سئی:
(isig)ديوان لغات الترك: اسك
آذربايجانجا: ايستی ، ايسسی
atsuiژاپونجا:
فارسجا: آذر
آنلام : اوْد ، ايستی
fireاينگيليزجه:

gabaسومئرجه: (50
آذربايجانجا: قابيرغا
آنلام: قابيرغا
breast٫ chestاينگيليزجه:

tabسومئرجه: (51
(tov)آذربايجانجا: توْو
آذربايجانجا: تاوا (باليق وس. قيزارتماق قابی)
tab )سكاجا:Scythian)
tep :مصرجه Egyption
فارسجا: تفتن / تفتيدن
آنلام: توْو ، قيزديرماق
fever ٫ to burnاينگيليزجه:
تامو / تاموق =جهنم 

kak / gag سومئرجه: (52
(Peg of a musical instrument) Kök آذربايجانجا: كؤك
kögönقيرقيزجا، ياقوت جا:
kugiژاپونجا:
آنلام: قاداق ، چيو ، ميخ
peg ٫ nail اينگيليزجه:

gud سومئرجهSad53
)güdəآذربايجانجا: گوده (
gudd / gidd /gudدراويدی ديللرده:
[جيرتدان،گوده]gedža صرب-كروات جاSadserbo-crotian)
فارسجا: كوتاه
آنلام: گوده ، قيسا
shortاينگيليزجه:

gudسومئرجه : (54
kıyيئنی سئی:
فرهنگ سنگلاخ: قيماق
آذربايجانجا: قييماق
آنلام: قييماق ، دوْغراماق
to cut off اينگيليزجه:

gud سومئرجه: (55
kodاورخون-يئنی سئی:
آذربايجانجا:قوْيماق
آنلام :قوْيماق ، بوراخماق ، آتماق
to separateاينگيليزجه:

mutسومئرجه: (56
mutlu استانبولجا:
آنلام : موتلو، سئوينجلی
exultatıon ٫ jubılatıonاينگليزجه:

tu / dú / tud سومئرجهSad57
toğ / toğurاورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: تغماق
فرهنگ سنگلاخ: توغماق / توغورماق
آذربايجانجا: دوْغماق
آنلام: دوْغماق، دوْ غورماق، بالالاماق
to bear ٫ to give birth اينگيليزجه:

gíg / ĝíg / gi / ge / ĝi /ĝe سومئرجه: (58
koko: ديلينده(black foot)قيزيل ده ريلی
kiçə / keçəاورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: كجا
فرهنگ سنگلاخ: كيچه
آذربايجانجا: گئجه
kiçتاتارجا:
آنلام: گئجه
nightاينگيليزجه:

gugسومئرجه: (59
kəgاورخون-يئنی سئی:
kekقيرقيزجا:
آذربايجانجا: (بيری نين اوستونه) كه كه له نمه
آذربايجان ديلی نين ايضاحلی لغتی: گيگيرتده مك
hostility ٫ warاينگيليزجه:

sag / şag / sig / sa / şaسومئرجه: (60
ديوان لغات الترك: ساغ
فرهنگ سنگلاخ: ساغ
آذربايجانجا: ساغ
آنلام: ساغ
to be/make good ٫ goodاينگيليزجه:

şagسومئرجه: (61
آذربايجانجا: شاققالاماق
آنلام: اؤلدورمك ، قيرماق ، قرغين سالماق
to slaughterاينگيليزجه:

túg / tu سومئرجهSad62
ديوان لغات الترك: اتك
فرهنگ سنگلاخ: ايتاكلاماك
)ətəg / ətəkآذربايجانجا: اتك (
آنلام: اتك
cloth garmentاينگيليزجه:

zag /zàسومئرجه: (63
ĵaq-aمنغولجا:
فرهنگ سنگلاخ : ياقا ( ايراق، اوزاق، يان)[ز←ی] yaqتاتارجا:
آذربايجانجا: اوزاق؟؟
آنلام: سينير ، ياخا ، سرحد ، مرز، يان
border٫ limit٫ side٫ boundaryاينگيليزجه:

bilسومئرجه: (64
bul + a+ maq ديوان لغات الترك: بلاماق
bələvūگجراتی:
آنلام: بيشيرمك،قيزارتماق
to roast٫ to burn٫ to heat٫scorch اينگيليزجه:

bul / buسومئرجه: (65
فرهنگ سنگلاخ: پولاماك
آذربايجانجا: پوله مك / پوفله مك
آنلام: پوفله مك ، پوله مك
to blow٫fill with air اينگيليزجه:

dal / dul سومئرجه: (66
فرهنگ سنگلاخ: دالدالاماق
آذربايجانجا: دالدانماق
( گيزلين)dalda منغولجا:
آنلام: گيزلتمك
to hide اينگيليزجه:

dal / dul سومئرجه: (67
(tolğanmaq)ديوان لغات الترك: تلغنماق
فرهنگ سنگلاخ: دولاماق
آذربايجانجا: دوْلاماق
آنلام: دوْلاماق
to cover اينگيليزجه:

ĝala/ ĝál/ ĝáسومئرجه: (68
kalاورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: قلماق
آذربايجانجا: قالماق
آنلام: قالماق
to be )somewhere)٫ to dwellاينگيليزجه:

ĥul/ gulسومئرجه: (69
آذربايجانجا: قوْلای
آذربايجانجا: قولدور
فارسجا: غول (توركجه دن آلينميشدی)
آنلام: قوْلای، يامان، پيس
bad ٫evil اينگيليزجه:

lilسومئرجه: (70
ديوان لغات الترك: ييل
فرهنگ سنگلاخ: ييل
آذربايجانجا: يئل
آذربايجانجا: له له ك ( قوش قانادی)
آنلام: يئل
windاينگيليزجه:

lilسومئرجهSad71
ديوان لغات الترك: ييل
ər yelpindi=كيشی يه جنّ توْخوندو
yel آذريايجانجا: يئل / يئل توْخونما
آنلام: جنّ ، يئل
spirit (of a place) ,phantomاينگيليزجه:

lalسومئرجه: (72
ديوان لغات الترك: بال
balآذربايجانجا: بال
pılچوواش جا:
آنلام: بال، آری بالی
honeyاينگيليزجه:

gamسومئرجه: (73
ديوان لغات الترك: قذرماق
فرهنگ سنگلاخ: قايريلماق ( آرخايا اگيلمك)
آذربايجانجا: قانيرماق ، قاييرماق
فارسجا: خم / خميدن
آنلام: اگمك ، قاييرماق
to bend اينگيليزجه:

géme / ĝémeسومئرجه: (74
gün اورخون-يئنی سئی:
kumaاستانبولجا:
[قادين]kin ارمنی جه: (Armenian )
فرهنگ سنگلاخ: غوما
آذربايجانجا: گونو (ايكينجی آرواد)
آنلام: قاراواش، قول قادين
maid ٫ workwoman٫ slave-girl ٫womanاينگيليزجه:

ĝin / ĝenسومئرجه: (75
ديوان لغات الترك: كندكرماك
آذربايجانجا: گؤنده رمك
آنلام: گؤنده رمك ، يوْلا سالماق
to sendاينگيليزجه:

menسومئرجهSad76
mən/ men / min / bənاورخون-يئنی سئی:
(to me) məneگجراتی:
[من]me گجراتیSadGujarati)
ديوان لغات الترك:من
فرهنگ سنگلاخ: مين
biمنغولجا:
(mine٫ my) minüمنغولجا:
آذربايجانجا: من
آنلام: من
I٫ myself اينگيليزجه:

ninسومئرجهSad77
آذربايجانجا: ننه
آنلام: قادين ، خانيم
ladyاينگيليزجه:
(گوجلو- قيز آدی دير)nina قيزيل ده ريلی لر ديلينده: 

nunسومئرجه: (78
فرهنگ سنگلاخ: نويان
noyan منغولجا: نوْيان
prince ٫ noble ٫ masterاينگيليزجه:

ten / te-en سومئرجهSad79
(دوْنماق ، مصدر)tonايرق بيتيك كتابی:
ديوان لغات الترك: تنك
فرهنگ سنگلاخ: تونگماق (مصدر)
donآذربايجانجا: دوْن
آنلام: دوْن ، شاختا
coldاينگيليزجه:

tinسومئرجه: (80
tınmaq ديوان لغات الترك: تنماق
[سوْلوق]tınتاتارجا:
[نفس چكمك]tın aluتاتارجا:
آنلام: سوْلوق آلماق، ياشاماق
life ٫ to liveاينگيليزجه:

bar سومئرجه: (81
آذربايجانجا: پارلاماق / پاريلداماق
عربجه: برّاق
آنلام: پارلاماق ، ايشيلداماق
to shine٫ to brightاينگيليزجه:

búru / bur سومئرجه: (82
آذربايجانجا: بوراخماق
آنلام: بوراخماق
to free٫ to release٫ to openاينگيليزجه:

gara / gar سومئرجه: (83
آذربايجانجا: كالا
آنلام: كالا سوت ، بولاما، آغوز
thick milk ٫ creamاينگيليزجه:

gur سومئرجه: (84
ديوان لغات الترك: قرغژين
آذربايجانجا: قورشون ، قورغوشون
آنلام: قورشون
plumpاينگيليزجه:

gurسومئرجه: (85
)gür / gur آذربايجانجا: گور (
(big, large) guru گجراتی: (Gujarati)
آنلام: گور، گوجلو
very strong٫ greatاينگيليزجه:

gur / kur / girسومئرجه: (86
kurاورخون-يئنی سئی:
(قوْرخولو، سارسيلماز)kürاورخون-يئنی سئی:
)Kürديوان لغات الترك: كر (
آنلام: ياراشيق ، كيشی ليك
preeminentاينگيليزجه:

ĝíri / ĝírسومئرجه: (87
)gurdaآذربايجانجا: گوردا (
آنلام: قيسا اگری قيلينج، خنجر
sword dagger knifeاينگيليزجه:

kur / ku سومئرجه: (88
kirاورخون-يئنی سئی:
kuru / kiruژاپونجا:
ديوان لغات الترك: كِرماك
فرهنگ سنگلاخ: كيرماك
آذربايجانجا: گيرمك
آنلام: گيرمك
to enterاينگيليزجه:

tirسومئرجه: (89
( آغاج)taruهيتيت جه:
derovoروسجا:
آذربايجانجا: ديرريك
Treeاينگليز ديلينده :
فارسجا: دار (دار و درخت)، تير
آنلام: آغاجليق ، ديرريك
grove,forestاينگيليزجه:
آذربايجانجا: ديره ك / تير 

ĝiş / ĝeş/ ngisسومئرجهSad90
yış-يئنی سئی: اورخون
“ی”تورك)  سومئری”ن”) yığaçديوان لغات الترك:يغج
آذربايجانجا: آغاج / آغاش
kiژاپونجا:
آنلام: آغاج، اوْرمان
tree٫ wood ٫ wooden implementاينگيليزجه:

ĝiş / ĝeşسومئرجه: (91
kişi / kisiيئنی سئی:
ديوان لغات الترك: كشی
فرهنگ سنگلاخ: كيشی
آذربايجانجا: كيشی
آنلام: كيشی
manاينگيليزجه:

kàşسومئرجه: (92
فرهنگ سنگلاخ: قاشانماق
آنلام: قاشانماق ، ايشه مك
urineاينگيليزجه:

kaş / kasسومئرجه: (93
ديوان لغات الترك: قجماق
فرهنگ سنگلاخ: قاچماق
آذربايجانجا: قاچماق / قاشماق
آنلام: قاچماق
to run fast ٫ to gallopاينگيليزجه:

biz سومئرجه: (94
)Boz+la+maq فرهنگ سنگلاخ: بوزلاماق (
آذربايجانجا: بوْزلاماق
آنلام : باغيرماق، آغلاماق
to cryاينگيليزجه:

luĝa / lúĝ /lu سومئرجه: (95
lağ / loğaz آذربايجانجا: لوْغاز / لاغ
آنلام: لوغاز ، لاغ ائله مك
fault٫ error٫ bad abusive remark٫ impudenceاينگيليزجه:

anşeسومئرجه: (96
ديوان لغات الترك: اشيك ، اشكك
آذربايجانجا: ائششك
آنلام: قانجيق ائششك ، اولاغ
male donkeyاينگيليزجه:

arad / urdu / irسومئرجه: (97
(ırğatفرهنگ سنگلاخ: ايرغات (
آنلام: ايشچی [ قوللوقچو قادين ، قاراواش] servent٫ ( male) slaveاينگيليزجه:

aşkudسومئرجهSad98
İşgilآذربايجانجا: ايشگيل
آنلام : ايشگيل، قاپی نی باغلاماق اوچون آرخاسينا تاخيلان آغاج
wedge (as a device to bar a door)اينگيليزجه:

baragسومئرجه: (99
barkاورخون-يئنی سئی:
pir / parn هيتيت جه:
(سيغينماق)barınmakتوركجه:
فرهنگ سنگلاخ: بارق( اوی بارق)
آنلام: ائو، تيكينتی
sanctum ,chamber , dwellingاينگيليزجه:

diĝir / dingirسومئرجه: (100
)Təngriديوان لغات الترك: تنكری (
فرهنگ سنگلاخ: تينكری
آذربايجانجا:تانری، تاری
آنلام: الله ، تانری
Godاينگيليزجه:
(sky ٫ heaven) tngriمنغولجا: 
(sky) tenژاپونجا:

dugud سومئرجه: (101
yoğun / yoğanاورخون-يئنی سئی:
)Yoğun)ديوان لغات الترك: يغون
فرهنگ سنگلاخ: يوغان / يوغون
آذربايجانجا: يوْغون
آنلام: يوْغون
massive٫ heavy اينگيليزجه:

edim / edin سومئرجهSad102
idişاورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: اِدِش
فرهنگ سنگلاخ: ايديش
آنلام: قاب
earthenware vat for oil and fats اينگيليزجه:

erim / érin / érenسومئرجه: (103
er-eمنغولجا:
ديوان لغات الترك: ار / ارن
ərən= kişilər
فرهنگ سنگلاخ: اير / ايران
ərən / ərآذربايجانجا: اره ن / ار
hirپاكستانداكی ديللردن: (Burushaski)
Her آلمانجا:
آنلام: ار، كيشی
manاينگيليزجه:
يئنی سئی ديللريندن ساييلير.Burushaski
[ايگيد، قوْچاق]vir :گجراتی
[brave[aurvaاوستا ديلی:
ganam / ganaسومئرجه: (104
qoninمنغولجا:
koyاورخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: قوی / قون
فرهنگ سنگلاخ: قوی
آذربايجانجا: قوْيون
آنلام: قويون ، داوار
eweاينگيليزجه:

kurum / kuru / kur سومئرجه: (105
ديوان لغات الترك: قريماق
)qorumaqآذربايجانجا: قوْروماق (
آنلام: قوْروماق
to watchاينگيليزجه:

luĥummu / lu-ĥu-umسومئرجه: (106
)löhmə)آذربايجانجا: لئهمه / لؤهمه
(lığ)آذربايجانجا: ليغ
آنلام: لؤهمه ، ليغ ، قره مه
mudاينگيليزجه:

garaşسومئرجه: (107
(to waite) garaşmakتوركمن جه:
[باخماق]qaraw تاتارجا:
فارسجا: قراول [توركجه دن آلينميشدی] آذربايجانجا: كاواش (باخ. سؤزلوك –علی حسين زاده “داشقين”)
آنلام: گؤزه تچی ، كئشيك ، قاراوول

gamar سومئرجه: (108
فرهنگ سنگلاخ: قومارماق
آذربايجانجا: قامارلاماق
آنلام: قوْمارماق ، چولغاماق ، چئوره له مك
to be overwhelming اينگيليزجه:

esig سومئرجه: (109
(Özük )ديوان لغات الترك: ازك
آنلام: اؤزه ل ، جنس(جيس) ، گؤزه ل
good ٫ fıne اينگيليزجه:

zag سومئرجه: ( 110
فرهنگ سنگلاخ: ساق
آذربايجانجا: ساغ
آنلام: ساغ ال ، ساغ يان
rightاينگيليزجه:

i-ĝarسومئرجه: (111
آذربايجانجا: ايلقار
آنلام: ايلقار، سؤز وئرمه
to promiseاينگيليزجه:

al…di / dug / e سومئرجهSad112
alkaاورخون-يئنی سئی:
(Alqaşmaq)ديوان لغات الترك: القشماق
فرهنگ سنگلاخ: آلقاماق
آنلام: دعا ائتمك ، اؤيمك
to desire٫ prayاينگيليزجه:

ama: سومئرجه(113
annaهيتيت جه:
anna : قيزيل ده ريلی لرAlqonquin
amaباسك جا: (Basque)
ammâ [دراويدي ديللردن]SadBrahui)
êna ديلی: (Lydian)ليديا
آذربايجانجا: آنا
آنلام: آنا
motherاينگيليزجه:

tar سومئرجه: (114
ديوان لغات الترك: تارماق
فرهنگ سنگلاخ: تارغاماق
آذربايجانجا: يارماق
آنلام: داغيتماق، دارما- داغين ائتمك
to cut ٫ to destroy ٫ to breakاينگيليزجه:

saĝ /sa سومئرجه: (115
آذربايجانجا: سوْوغات
sogatəگجراتی:
آنلام: سوْوغات ، ارمغان
present ٫ giftاينگيليزجه:

siĝ / saĝ / saĝaسومئرجه: (116
sıyırmakتوركجه:
(siyirmək)آذربايجانجا: سييرمك
آنلام: سييرمك ، كسمك ، قوْپارماق
to cutاينگيليزجه:

birسومئرجه: (117
(burqıtmaq)ديوان لغات الترك: برقتماق
آنلام: قاش قاباق ساللاماق
to sniff٫ wrinkle one’s noseاينگيليزجه:

duru / dur(-ru) /durسومئرجه: (118
[دورو سو](duru)آذربايجانجا: دورو
آنلام: دورو
fresh٫ wetاينگليزجه:

qir / kir سومئرجهSad119
(بيشيرمك)kur ايلام ديلينده:
(gor) آذربايجانجا: قوْر
اوْد قيرناسی = اوْد پارچاسی، آلوْو
közآذربايجانجا: كؤز
فارسجا: كوره (توركجه دن آلينميشدی)
آنلام: اوْجاق
oven اينگليزجه:

qur / ur سومئرجهSad120
آذربايجانجا: قيرخماق
آنلام: قيرخماق
to shear (sheep)اينگيليزجه:

kurسومئرجه: (121
)qırديوان لغات الترك: قر(
فرهنگ سنگلاخ: قير
فرهنگ سنگلاخ: قيرلاماق (مصدر)
(Kiran)آذربايجانجا: كيران
qorروسجا:
gairiاوستا ديلينده:
فارسجا: كوه
moutainاينگيليزجه:

tur / tuسومئرجه: (122
turuğ / turuاوْرخون-يئنی سئی :
(turuq) ديوان لغات الترك: ترق
آذربايجانجا: آريخ-توروخ
آنلام: آريق ، سيسقا
weak٫ sickاينگليزجه:

uru / iri / ri سومئرجهSad123
[يئرلشمك، يوردسالماق](ornamaq) ديوان لغات الترك: ارناماق
گونئی آذربايجاندا بير نئچه كند آدی)iri)آذربايجانجا: ايری
آنلام: كند
city٫ town٫ village اينگليزجه:
[شهر، ائل- اوْبا]ulıs / ulus :م.) آبيده سی كول تيگين (اؤلوم 731
[شهر،كند](uluş)ديوان لغات الترك: الش
yurt ?? = uru 

şur / surسومئرجه: (124
(şar şar)ديوان لغات الترك: شر شر
فرهنگ سنگلاخ: شودرون [چيسگين ، چيله مه] فرهنگ سنگلاخ: شاريلداماك
آنلام: چيله مك
to rain٫ to drip ٫ to flowاينگيليزجه:

ĥáş / ĥaşسومئرجه: (125
فرهنگ سنگلاخ: قاسيق / قاسيغ
(qasıq)آذربايجانجا: قاسيق
آنلام: قاسيق
lower abdomenاينگليزجه:

tuşسومئرجه: (126
(tüş)ديوان لغات الترك: تش
(düşərgə)آذربايجانجا: دوشرگه
آنلام: دوشرگه، دۆشلگه ، ائو
home٫ reside ٫to dwell٫ to settle اينگليزجه:

azagسومئرجه: (127
(مقدس)Idukاورخون-يئنی سئی:
[مقدس](ižuq)ديوان لغات الترك: اذق
آنلام: ياساق
tabooاينگليزجه:

émeşسومئرجه: (128
[ايستی، قيزمار](əmik)ديوان لغات الترك: امك
əmik künامك كون =قيزمار گون ، ايستی گون
آنلام: يای
summer اينگليزجه:

ĝissu / ĝizzuسومئرجه: (129
(köşigə)ديوان لغات الترك: كشيكا
köşögöقيرقيزجا:
közeŋeخاكاس توركجه سينده:
kage ژاپونجا:
آذربايجانجا: كؤلگه
آنلام: كؤلگه
shadow ,shadeاينگليزجه:

keşda / kéş-(d) سومئرجهSad130
kişəايرق بيتيك كتابی:
(kişəmək)ديوان لغات الترك: كشاماك
آنلام: دوگونله مك ، دويونله مك ،باغلاماق
knot٫ to tie٫ to fastenاينگليزجه:

maĥسومئرجه: (131
(ماغتاقو)magtaquمنغولجا:
[فارسجا: ماه]mağتورفان آبيده سی:
[آی] magena:قيزيل ده ريلی لر
mağاوْرخون-يئنی سئی:
]great[ magايليريا ديلی: (illyrian)
فرهنگ سنگلاخ: ماقتاماق (مصدر)
فرهنگ سنگلاخ: ماقتا
[اؤگمك] maqtawتاتارجا:
فارسجا: مه ، مهتر
هندجه: مها
آنلام: اؤگمك ، تعريف له مك
exalted٫ lofty٫ to be or make largeاينگليزجه:

namسومئرجه: (132
nomاوْرخون-يئنی سئی:
nom منغولجا:
ديوان لغات الترك: نوم
(təngri nomi)ديوان لغات الترك: تنكری نومی
فارسجا: ناموس [قانون] آنلام: يوْل-يوْردام ، احكام ، شريعت
mannar ٫ wayاينگليزجه:

sikil سومئرجهSad133
(silig)ديوان لغات الترك: سلك
آذربايجانجا: سيليك [ سيلمك] آنلام: باكره ، تميز[سيليك] virginal٫ pure٫ fresh٫ cleanاينگليزجه:

úru سومئرجهSad134
örüň / ürünاوْرخون-يئنی سئی:
örün kümüs=پارلاق گوموش
war / wararمايا ديلیSadChorti)
(örüň)ديوان لغات الترك: ارنك
عربجه: حور / حوری
آنلام: پارلاق، آغ
glowing٫ luminous objectاينگليزجه:
[دان يئری سؤكولمك، هاوا ايشقلانما] ər+kən / er+təآذربايجانجا: اركن ، ائرته 

urum / uru / ur سومئرجهSad135
(uruğ)ديوان لغات الترك: ارغ
فرهنگ سنگلاخ: اوروغ
آنلامSad باليق) كورو؛ توخوم
spawn / fryاينگليزجه:

úrum / uruسومئرجه: (136
uruğاورخون-يئنی سئی:
urugمنغولجا:
(uruğ)ديوان لغات الترك: ارغ
آنلام: سوْي، بوْی، قبيله
relative٫ kinاينگليزجه:

ug سومئرجه: (137

áĝ-giسومئرجه:
(əkdi)ديوان لغات الترك: اكدی
اكدی= قوْيون كسمه – اؤلدورمه يئری
ak هيتيتSadHittite)
آنلام: اؤلدورمك
to kill to٫ dieاينگليزجه:
[گور]hakaژاپونجا: 

ama-ad سومئرجهSad138
آذربايجانجا: آنا – آتا
آنلام: آنا – آتا
Parentsاينگليزجه:

dar سومئرجهSad139
(yarmaq)ديوان لغات الترك: يرماق
آذربايجانجا: يارماق
آنلام:يارماق
to splitاينگليزجه:

déسومئرجه: (140
tökاوْرخون-يئنی سئی:
ديوان لغات الترك: تكماك
آذربايجانجا: تؤكمك / دؤكمك (ادبی متنلرده)
آنلام: تؤكمك، تؤكولمك، آخماق
to pourاينگليزجه:

dùسومئرجه: (141
(tikmək)ديوان لغات الترك: تكماك
فرهنگ سنگلاخ: تيكماك
آنلام: (آغاج) اكمك
to plantاينگليزجه:

du (g)سومئرجه: (142
فرهنگ سنگلاخ: تينماق
آذربايجانجا: دئمك / دينمك
آنلام: دئمك ، دينمك
to say ٫to speakاينگليزجه:

ér / írسومئرجه: (143
yĕr چوواش جا:
(orılamaq)ديوان لغات الترك: اريلاماق
آنلام: هؤنكور- هؤنكور آغلاماق، اينيلده مك
wail٫ lamentاينگليزجه:

gi-gurسومئرجه: (144
(cəvərən)آذربايجانجا: جوه ره ن
آنلام: قاميشدان توْخونان سله
reed basketاينگليزجه:

gubسومئرجه: (145
(qopmaq)آذربايجانجا: قوْپماق
آنلام: (سس، توْز، توستو، قيامت و…) قوْپماق، يئريندن قوْپماق
to standاينگليزجه:

gú-da-lá (146
آذربايجانجا: قوجاقلاماق
آنلام: قوجاقلاماق
to embraceاينگليزجه:

kug / kù(g)سومئرجه: (147
kümüş٫ kümiş٫ kümüsاورخون-يئنی سئی:
gin ژاپونجا:
فرهنگ سنگلاخ: قويوم
آنلام: گوموش
silverاينگليزجه:

kù-dím سومئرجهSad148
فرهنگ سنگلاخ: قويومچی
آنلام: قيزيلچی
silversmith٫ goldsmithاينگليزجه:

ku / kua سومئرجهSad149
فرهنگ سنگلاخ: قوتان / قطان
(qutan)آذربايجانجا: قوتان
kutanاستانبولجا:
قوتان : بالييقجيل(قوش)=pelican
[باليغين خيردا سوموكلری](qılçıq)آذربايجانجا: قيلچيق
آنلام: باليق
fishاينگيليزجه:

kulسومئرجه: (150
آذربايجانجا: قوْل
آنلام: قوْل
handle (of a tool)اينگليزجه:

sè(g) / sè(k) / sì(g) سومئرجهSad151
sig منغولجا:
(sığ)يوان لغات الترك: سيغ د
[شكيلچی ](sov)آذربايجانجا: – سوْو
ده لی سوْو = ده لی يه بنزه ين ، ده لی كيمی
آنلام: بنزه مك ، اوْخشاماق
make likeاينگليزجه:

siسومئرجهSad152
[بوينوزلاشماق](süsmək)ديوان لغات الترك: سسماك
فرهنگ سنگلاخ: سوسمك [ بوينوزلاشماق] آنلام: بوينوز
hornاينگليزجه:

si(g) / sigسومئرجه: (153
(sığmaq)ديوان لغات الترك: سغماق
آذربايجانجا: سيغماق
آنلام: سيغماق
to be full٫ to fill a space ,container,areaاينگليزجه:

sum / şúmسومئرجه: (154
(sunmaq)ديوان لغات الترك: سنماق
آنلام: سونماق، وئرمك
to giveاينگليزجه:

súmun / sún (155
sığın / sıyunاورخون-يئنی سئی:
(sığun)سيغن ديوان لغات الترك:
فرهنگ سنگلاخ: سيغين
sığınاستانبولجا:
آذربايجانجا: سيغين
آنلام: سيغين ؛ مارال
wild cowاينگليزجه:

tin سومئرجهSad156
[ايچگی دن دوْلو تولوق](tim)ديوان لغات الترك: تيم
آنلام: چاخير، ايچگی
wineاينگليزجه:

túl سومئرجه: (157
(Yul)ديوان لغات الترك: يول
آنلام: بولاق، قايناق، پينار
fountain, wellاينگليزجه:

uسومئرجه: (158
(on)ديوان لغات الترك: اون
(on)آذربايجانجا: اوْن
آنلام: اوْن
ten اينگليزجه:

ù-kuسومئرجه: (159
(Yuxlamaq)آذربايجانجا: يوخلاماق
آذربايجانجا: اويقو / يوخو
آنلام: يوخلاماق
to fall asleep , put to sleepاينگليزجه:

udun سومئرجهSad160
آذربايجانجا: اوْدون [ياناجاق] آنلام: اوْجاق
kiln, ovenاينگليزجه:
[اوْد]atarاوستا ديلينده: 

ba سومئرجه: (161
bi ليديا: (Lydian)
ber / birاوْرخون-يئنی سئی:
آذربايجانجا: وئرمك
آنلام: وئرمك
to giveاينگليزجه:
وب 

gúrسومئرجه: (162
korosu ژاپونجا:
(gırmaq)آذربايجانجا: قيرماق / قيريلماق
آنلام: اؤلمك
to dieاينگليزجه:

ugu سومئرجهSad163
[عاغيللی-باشلی]ügə / ögəاوْرخون-يئنی سئی:
(آنلاماق)uqaquمنغولجا:
آنلام: باش چاناغی ، تپه
skull٫ top of headاينگليزجه:
(to understand) uqaquمنغولجا: 

ugu سومئرجهSad164
(مصدر؛ چاغيرماق)okıاوْرخون-يئنی سئی:
(oqımaq)ديوان لغات الترك: اقيماق
آنلام: سس
voiceاينگليزجه:

suĥسومئرجه: (165
sökاورخون-يئنی سئی:
[سؤكمك،شوملاماق]suxı نيجر-كنكو ديللریSadwollof)
[شوملاماق،شوْخوملاماق] suku / sakuژاپونجا:
آذربايجانجا: سؤكمك
آنلام: سؤكمك
to uproot اينگليزجه:

aşسومئرجه: (166
[قاباقكی، ايلكين]aşnukıاورخون-يئنی سئی:
[ايك،قاباق] (aşnu)ديوان لغات الترك: اشنو
(az) آذربايجانجا: آز
ichiژاپونجا:
آنلام: بير
oneاينگليزجه:

garaşسومئرجه: (167
küləşآذربايجانجا: كولش
آنلام: كولش ، سامان
strawاينگليزجه:

şér / şír سومئرجه: (168
çırağآذربايجانجا: چيراغ/ چيراق
şırak نوقای جا: (Nogay)
[آغ،آق] şurăچوواش جا:
[آغ] shiroژاپونجا:
siraمنغولجا:
عربجه: سراج
فارسجا: چراغ (توركجه دن آلينميشدی)
فارسجا: زر
آنلام: پارلاماق
to shine brightly اينگليزجه:

bán / banda سومئرجه: (169
baydaآذربايجانجا:
badyaيونان جا:
آنلام: بايدا، قازانچا
vessel٫ a measure of capacity or volume = 10 littersاينگليزجه:

kar سومئرجه: (170
(qarmalamaq)ديوان لغات الترك: قرمالاماق
فرهنگ سنگلاخ: قارماماق/ قارماشماق
فارسجا: غارت
آنلام: قارمالاماق، قارماماق، اوْغورلاماق، قاپدی-قاچدی
to steal ٫ to raid اينگليزجه:

tug / dúk / tuk/ tuku/ du/ tuسومئرجه: (171
(düğün) دويون ، دوگون آذربايجانجا:
(toy)توْی آذربايجانجا:
آنلام: توْی ائله مك، ائولنمك
to marry اينگليزجه:

ul سومئرجه: (172
(happiness) ölĵeiمنغولجا:
آنلام: سئوينج
joy ٫ pleasure٫ satisfactionاينگليزجه:

ka-(a)سومئرجه: (173
فرهنگ سنگلاخ: قارساق
karsak استانبولجا:
(steppe fox) qarsaqقيرقيز / نوْقای جا: تاتار /
آنلام: قارساق، تولكو
foxاينگليزجه:

ayaسومئرجه: (174
(ay)آذربايجانجا: آی
آنلام: آی (تانری)، گونش تانری سی نين اری
spouse of Uduاينگليزجه:
توركلر آراسيندا آی ايله گونش ايكی سئوگيلي دير.آی اوْغلان ؛ گونش ايسه قيز دير

kimaسومئرجه: (175
(kimi)آذربايجانجا: كيمي
سنين كيمی: سنه بنزه ين
gibiاستانبولجا:
آنلام: كيمی، تكی ، بنزه رليك و اوْخشارليق
like, as (or like)اينگليزجه:

seru سومئرجهSad176
seژاپونجا:
آذربايجانجا: سيرت
sırtاستانبولجا:
يال] =mane[ şărtچوواش جا:
: كفتارsırtlan
آنلام: سيرت ، بئل، كوره ك، آرخا
backاينگليزجه:

kudسومئرجه: (177
فرهنگ سنگلاخ: قودا
qodaتاتارجا:
آذربايجانجا: قايين قودا
آنلام: قودا
clan, familyاينگليزجه:

kaluسومئرجه: (178
kamuğاسكی توركجه:
(gil)آذربايجانجا: -گيل
سوْلمازگيل= سوْلمازين بوتون عائله سی
آنلام: بوتون ، هامی
allاينگليزجه:

urسومئرجه: (179
فرهنگ سنگلاخ: اورماك
‌‌‌‌‍‍(hürmək)آذربايجانجا: هورمك
(ulamaq)آذربايجانجا: اولاماق
آنلام: ايت، كؤپك
dogاينگليزجه:

udسومئرجه: (180
(odur)فرهنگ سنگلاخ: اودور
[گون اوْرتا](öylə)فرهنگ سنگلاخ: اويله
dayاينگليزجه:

gal سومئرجه: (181
(galın)آذربايجانجا: قالين
آنلام: بؤيوك
greatاينگليزجه: :

gaşanسومئرجه: (182
qatunمنغولجا:
(qatun)ديوان لغات الترك: قاتون
آنلام: قادين، خاتون
queenاينگليزجه:

qabuسومئرجه: (183
gəp تاتارجا:
آذربايجانجا: گاپ / گاپلاماق
فارسجا: گپ
آنلام: دانيشماق ، خوْسولاشماق
to speakاينگليزجه:

zaqruآذربايجانجا: (184
(yuxarı / yoxuş)آذربايجانجا: يوخاري / يوخوش
آنلام: يوخاری
steepاينگليزجه:

dāgسومئرجه: (185
dag-gig = black stone
آذربايجانجا: داغ-داش
آنلام: داش
stoneاينگليزجه:

buru-habrud(-da)سومئرجه: (186
فرهنگ سنگلاخ: بودنه
bödönöقيرقيزجا:
آنلام: ككليك ، كهليك
partridgeاينگليزجه:
بيتكی يا تاخيللاري پوزان قوش :buru
[ككليك]Kakkapiهيتيت جه:

gud / gu(dr) / gud®/ guřسومئرجه: (187
(qutuz)ديوان لغات الترك: قتز
)yakاينگليزجهSmileفرهنگ سنگلاخ: قطاس
فرهنگ سنگلاخ: اود
xötəkآذربايجانجا:گده ك / خؤتك:
خؤتك / گده ك = جاميش بالاسي، بالاق، بيزوْو
gaoاوستا ديلينده:
آنلام: اؤكوز
bull, oxاينگليزجه:

kù-sigسومئرجه: (188
(qızıl)آذربايجانجا: قيزيل
آنلام: قيزيل
goldاينگليزجه:

ĥáda / ĥadسومئرجه: (189
(to dry) hatهيتيت جه: (Hittite)
(qaq)ديوان لغات الترك: قاق
فرهنگ سنگلاخ: قاق
(qax)آذربايجانجا: قاخ
[قوروتماق]qaqlawتاتارجا:
آنلام: قاخ
dry / dried(e.g., fish)اينگليزجه:

şar / sarسومئرجه: (190
(letter) śıru چوواش جاSadChuvash)
آنلام: يازماق
to writeاينگليزجه:

sila سومئرجه: (191
[“س” چوواش”←”ی ” يوْل] śulچوواش جا:
آذربايجانجا: يوْل
آنلام: يوْل
street, path, road, wayاينگليزجه:

gig / giسومئرجه: (192
kakaruژاپونجا:
آنلام: آليزلانماق، آليزليق، خسته لنمك
illness, to be/ make sickاينگليزجه:
[bad ,evil ] akhaاوستا ديلی: 
فارسجا: آك

şita / şit سومئرجه: (193
(çitəmək)آذربايجانجا: چيته مك
آنلام: چيته مك، ياماماق
to join, link withاينگليزجه:

na سومئرجه: (194
ninژاپونجا:
[انسان]ningenژاپونجا:
عربجه: نوح؟؟
آنلام: انسان
human beingاينگليزجه:

níسومئرجه: (195
noژاپونجا:
[ايرانين بايراغی] Iran no kokkiژاپونجا:
آذربايجانجا: -ين / -ون
آنلام: يييه ليك بيلديره ن شكيلچی
one´s ownاينگليزجه:

saسومئرجه: (196
(sadılamaq)آذربايجانجا: ساديلاماق
[سوْی آدی]seiژاپونجا:
آنلام: آدينی چكمك ، آدينی اوْخوماق
to call by nameاينگليزجه:

sug سومئرجهSad197
(sulaq)آذربايجانجا: سولاق
آنلام: باتاق[باتلاق]يئر، دورغون سو؛ گؤلمه جه
swamp , flood basin , lakeاينگليزجه:

sugسومئرجه:
sulakاستانبولجا:
آنلام: وئريملی (يئر)
fertile landاينگليزجه:

sug / sù / su سومئرجهSad198
(soyuqmaq)ديوان لغات الترك:
(soyunmaq)آذربايجانجا: سوْيونماق / سوْيماق
آنلام: سوْيونماق، چيلپاق اوْلماق
strip naked, lay bareاينگليزجه:

dubسومئرجه: (199
tapuاستانبولجا:
(قباله يازماق)tapulamak استانبولجا:
آنلام: قباله، سند
document, (clay) tabletاينگليزجه:
فارسجا: دفتر، دبير

buruسومئرجه: (200
فرهنگ سنگلاخ: بوكورتگن
[تمشك](böyürtkən)آذربايجانجا: بؤيورتكن
آنلام: توت
berryاينگليزجه:

agar / ugarسومئرجه: (201
ağrarتاتارجا:
(əkin)آذربايجانجا: اكين
ackerآلمانجا:
(əkərə)عربجه: اكر
آنلام: اكين ، تارلا
fieldاينگليزجه:

agarin سومئرجهSad202
(garin)آذربايجانجا: قارين
آنلام: دؤل ياتاغی ، قارين ، رحم
wombاينگليزجه:

bulug سومئرجهSad203
(bilgü)فرهنگ سنگلاخ: بيلگو
فرهنگ سنگلاخ: بيلكولوك (تمغاچی)
آنلام: تمغا، ايز، اشاره
seal pin, border markerاينگليزجه:

daĝal سومئرجه: (204
(dağılmaq / dağıtmaq)آذربايجانجا: داغيتماق/ داغيلماق
آنلام: داغيتماق، ياييلماق
to widen , enlargeاينگليزجه:

duسومئرجه: (205
(dolmaq)آذربايجانجا: دوْلماق
آنلام: دوْلماق
to be finished,completeاينگليزجه:

şeşسومئرجه: (206
(sızlamak) فرهنگ سنگلاخ: سيزلاماك
آذربايجانجا: سيزلاماق، سيزيلداماق
آنلام: سيزيلدانماق
to weep, cry, to mourn, to wailاينگليزجه:

kuşسومئرجه: (207
فرهنگ سنگللاخ: قاييش
(kayış)آذربايجانجا: قاييش
آنلام: ده ری، قاييش
skin, leatherاينگليزجه:

éşe /éş سومئرجهSad208
(əriş)آذربايجانجا: اريش
آنلام: اريش، ايپ
ropeاينگليزجه:

gùd سومئرجهSad209
(kətək)فرهنگ سنگلاخ: كتك
ketəkتاتارجا:
آنلام: يووا
nestاينگليزجه:

ĥar/ àr / ur سومئرجهSad210
[ده گيرمان] harazتوركمن جه:
[دارتماق، ازمك] hara :هيتيت جهHittite
آنلام: ده ييرمان داشی
millstoneاينگليزجه:

kug / kù سومئرجه: (211
(qut) آذربايجانجا: قوت / قوتسال
آنلام: قوتسال، مقدس
holy, sacredاينگليزجه:

gum, kumسومئرجه: (212
[ازمك، اؤلونجه وورماق] (qammaq)ديوان لغات الترك: قماق
آنلام: ازمك
crush, beat to piecesاينگليزجه:

saسومئرجه: (213
(satın almaq)آذربايجانجا: ساتين آلماق
آنلام: ساتين آلماق
to buyاينگليزجه:

surسومئرجه: (214
(sürmək)آذربايجانجا: سورمك
آنلام: سورمك، شوملاماق(شوخوم سورمك)
to delimit, to bound, to divideاينگليزجه:

aba / abسومئرجه: (215
(water) ama : قيزيل ده ريلی لری cherokee
فارسجا: آب
[آب]apاوستا ديلی:
آنلام: ده نيز
lake, seaاينگليزجه:

siki / síg / síkسومئرجه: (216
فرهنگ سنگلاخ: سقال
(saqqal) ساققال:آذربايجانجا
آنلام: توك
hairاينگليزجه:

damسومئرجه: (217
[قوْهوم]tünürاورخون-يئنی سئی آبيده لری:
ديوان لغات الترك: تنكر
dünür استانبولجا:
آنلام: ار، آرواد
spouseاينگليزجه:

kúrسومئرجه: (218
qırğıتاتارجا:
[آجيق،كين] kiraiژاپونجا:
آنلام: ياغی، دوشمن
enemyاينگليزجه:

a-zu / a-su سومئرجهSad219
ishaژاپونجا:
آنلام: دكتر
physicianاينگليزجه:

سوْن

شاهپور نوروزی